ناتو و خطر ناامنی ها در بالکان غربی

نویسنده: دکتر علی بمان اقبالی زارچ، رئیس گروه مطالعات اورآسیا

رسانه نوید صبح – در این اواخر به کرات مقامات اوکراینی بویژه زلنسکی نسبت به تلاش روسیه برای شعله ور ساختن جنگ جدیدی در اروپا به ویژه منطقه بالکان هشدار داده اند در همین راستا ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، سفر خود به کشورهای بالکان غربی را در این هفته برای نشان دادن حمایت و مشارکت در منطقه ای با آتش سوزی در چندین جبهه امنیتی به پایان رساند. ادی راما، نخست وزیر آلبانی روز چهارشنبه از ناتو خواست تا نیروهای نظامی خود در کوزوو را بیشتر تقویت کند و مرزهای این کشور با صربستان را ایمن کند و هشدار داد که خشونت‌های قومی اخیر در کوزوو می‌تواند منجر به درگیری گسترده‌تر در بالکان شود. راما پس از نشست غیررسمی اعضای ناتو در بالکان غربی در مقدونیه شمالی گفت که مرز کوزوو با صربستان خارج از کنترل است. امری که موجب شده از این مرز برای مجموعه ای از فعالیت های غیرقانونی از جمله قاچاق مواد مخدر و اسلحه و نفوذ ملی گرایان افراطی استفاده شده و منجر به آشفتگی های بزرگ در منطقه شود.

همچنین استولتنبرگ هفته پیش در یک کنفرانس مطبوعاتی در اسکوپیه پایتخت مقدونیه شمالی در پایان سفر خود گفت این منطقه از نظر استراتژیک برای ناتو مهم است، اما دلایلی برای نگرانی وجود دارد. ما شاهد تهدیدات جدایی طلبانه در بوسنی و هرزگوین، وضعیت امنیتی شکننده در کوزوو و توقف عادی سازی بین بلگراد و پریشتینا هستیم. واقعیت این است که از زمان پایان جنگ سرد در دهه ۱۹۹۰، ناتو نقش امنیتی مهمی در منطقه ایفا کرده است زمانی که در بوسنی و کوزوو در جنگ های خونینی که نشان دهنده تجزیه نهایی یوگسلاوی به کشورهای جداگانه بود، مداخله کرد و پس از آن فرایند عضویت این کشورها در ناتو را تسریع نموده به طوری که امروز سه کشور از شش کشور بالکان غربی (آلبانی، مونته نگرو و مقدونیه شمالی) در ناتو هستند و سه کشور دیگر (صربستان، کوزوو و بوسنی و هرزگوین) عضو ناتو نیستند.

اخیرا” تشدید درگیری مسلحانه در کوزوو باعث نگرانی است و مشهود است که خصومت‌ها بین اقلیت صرب‌ ها و اکثریت آلبانیایی‌ها در کوزوو، که در زمان یوگسلاوی یکی از استان‌های صربستان بود، در حال افزایش است. شایان ذکر است که کوزوو در سال ۲۰۰۸ پس از یک جنگ خونین در دهه ۱۹۹۰ استقلال خود را اعلام کرد و تاکنون ایالات متحده و ۲۲ کشور از ۲۷ کشور اتحادیه اروپا، در دهها کشور دیگر این استقلال یک جانبه را به رسمیت می شناسند، در حالی که صربستان و روسیه آن را به عنوان یک استان جدا شده می دانند.

بطور کلی در سال ۲۰۲۳ میلادی خشونت در کوزوو تشدید شده است و در ماه مه، تعدادی از نیروهای حافظ صلح KFOR به فرماندهی ناتو در تلاش برای مدیریت درگیری‌های صرب-آلبانیایی قومی در شمال کوزوو، نزدیک به مرز صربستان، مجروح شدند. موضوع مهم این که صرب های کوزوو اغلب به مقامات ملی بی اعتماد هستند و روابط نزدیک خود را با صربستان حفظ می کنند. همچنین در ماه سپتامبر نیز چهار نفر پس از درگیری مسلحانه بین صرب‌ها که خود را در صومعه‌ای پناه گرفته بودند و مقامات کوزوو کشته شدند و در واکنش ناتو حدود ۱۰۰۰ سرباز اضافی را به کوزوو اعزام کرده و تعداد نیروهای KFOR را به بیش از ۴۵۰۰ نفر رساند و گشت‌زنی‌های خود را در شمال عمدتا صرب‌نشین تشدید کرده است.

استولتنبرگ در سفر منطقه بالکان به کوزوو نیزسفر نموده و در سخنرانی خود در پریشتینا، پایتخت این کشور گفت ناتو آنچه را که لازم است برای حفظ یک محیط امن و آزادی حرکت برای همه مردم کوزوو انجام خواهد داد. و اکنون در حال بررسی هستیم که آیا باید افزایش دائمی بیشتری داشته باشیم تا اطمینان حاصل کنیم که این امر از کنترل خارج نمی‌شود و درگیری خشونت‌آمیز جدیدی در کوزوو یا منطقه وسیع‌تر ایجاد نمی‌کند.

پس ار بحران غزه و در حاشیه رفتن بحران اوکراین، نگرانی ها در اروپا افزایش یافته است و در شرایط جاری که تنش ها همچنان بالاست و خشونت ها دو بار در ماه های اخیر رخ داده است؛ کشورهای غربی بیم آن دارند که روسیه بتواند برای منحرف کردن توجهات از جنگ در اوکراین تلاش کند در بالکان مشکل ایجاد کند. البته دبیرکل ناتو، که در نشست اسکوپیه، شرکت کرده بود؛ پس از مذاکرات روز چهارشنبه گذشته تاکید کرد که ناتو هیچ تهدید نظامی برای متحدان خود در بالکان غربی نمی بیند اما آنچه ما می بینیم افزایش تنش ها به ویژه در کوزوو است. لذا ناتو با احتیاط اوضاع را دنبال می نماید و مطمئناً آنچه لازم است برای محافظت و دفاع از متحدانمان انجام خواهیم داد.

در سفر منطقه ای دبیرکل ناتو ؛ دیدار از بلگراد اهمیت ویژه ای داشت چرا که صربستان رابطه نزدیکی با روسیه دارد و صرب ها در بحران اوکراین طرفدار ارتش روسیه می باشند. استولتنبرگ همچنین پس از تبادل نظر با مقامات در بلگراد گفت که شیوع خشونت‌های اخیر در کوزوو غیرقابل قبول است و عاملان آن باید به دست عدالت سپرده شوند. در عین حال باید توجه داشت که صربستان اعلام رسمی استقلال کوزوو در سال ۲۰۰۸ را به رسمیت نمی شناسد. هر دو کشور خواهان پیوستن به اتحادیه اروپا هستند که میانجیگری گفتگو بین دشمنان سابق است. بروکسل به هر دو طرف هشدار داده است که امتناع از مصالحه شانس آنها را برای پیوستن به بلوک به خطر می اندازد.

اوضاع در بوسنی نیز خاکستری است و یکی از دو نهاد سیاسی این دولت چند قومیتی، جمهوری صربسکا، تهدید به جدایی کرده است. جمهوری صربسکا حدود نیمی از خاک بوسنی و هرزگوین را تشکیل می دهد و حدود ۱٫۲ میلیون نفر را در خود جای داده است که اکثراً صرب هستند. البته اتحادیه اروپا که یک ماموریت صلح بانی را در بوسنی و هرزگوین فرماندهی می کند، در جمهوری صربسکا محبوبیت ندارد. در عوض، این نهاد روابط نزدیک با صربستان و روسیه دارد.

با شعله‌ور شدن آتش‌های مختلف، استولتنبرگ در اسکوپیه در پایان سفر خود در کنار رهبران چهار متحد ناتو در بالکان غربی یعنی آلبانی، کرواسی، مونته‌نگرو و مقدونیه شمالی تا حدی مسکو را هدف گرفته و گفت روسیه نقش بی‌ثبات‌کننده به‌ویژه از زمان حمله به اوکراین ایفا می‌کند و کشورهای مستبد مانند روسیه به دنبال تضعیف دموکراسی های ما با تهدیدات سایبری و ترکیبی هستند.

به هر حال رهبران منطقه امیدوارند حضور بیشتر ناتو در کوزوو باید همه طرف ها را تشویق کند تا خویشتن داری نشان دهند و از تقویت مجدد گفتگوهای عادی سازی موثر بین پریشتینا و بلگراد حمایت کنند. البته این فرضیه که روسیه حتی در حال حاضر یا در آینده نزدیک وارد جنگ در جبهه بالکان غربی شود، به ویژه با در نظر گرفتن این واقعیت که نیمی از بالکان غربی عضو ناتو هستند کاملا” فرض محالی می باشد.