سازمان ملل و نسل کشی در غزه، استیصال در تصمیم یا انفعال در تاثیر

رسانه نوید صبح – دکتر علی بمان اقبالی زارچ – کارشناس ارشد اوراسیا

بزرگترین نهاد بین المللی روند رکودی در مسائل مهم جهانی طی می نماید و در موضوعات مهم بین المللی به بن بست رسیده است در حالی که این روزها عرصه بین المللی تحولات متنوع و پیچیده ای را از نسل کشی در فلسطین تا افتراقات در محور یورآتلانتیک و نوعی تقابل مثلث استرالیا؛ آمریکا و انگلیس با شرکای راهبردی اروپایی به ویژه فرانسه توامان با بحران اوکراین را تجربه می نماید؛ اما کمتر صحبت از نقش آفرینی سازمان ملل متحد به عنوان بزرگترین نهاد بین المللی در حوزه ایجاد صلح و ثبات می باشد امری که ظاهرا” به عنوان یک واقعیت و هنجار از سوی دولتمردان و افکار عمومی جهانی پذیرفته شده است. راستی چرا سازمان ملل متحد از مهمترین رسالت و آرمان خود فاصله گرفته و بیشتر دل مشغول برخی موضوعات دست دومی؛ رسیدگی به امور آوارگان و صدور تعدادی بیانیه می باشد؟
بعد از جنگ جهانی اول، گروهی از نخبگان سیاسی جهان از مناطق مختلف، طرح ایجاد مجمعی برای پیشگیری از جنگ جدید جهانی ارائه و آن را اجرایی کردند، جامعه ملل متحد آن روز با وجود تلاش گسترده، نتوانست در دستیابی به مهم ترین هدف خود توفیقی حاصل کند و جنگ جهانی از قاره سبز اروپا شروع و پس از به جای گذاشتن میلیون ها تلفات انسانی و صدها میلیارد دلار خسارت مادی به پایان رسید و در سال ۱۹۴۵ رهبران و شخصیت های سیاسی ۵۱ کشور، سنگ بنای سازمان ملل متحد را گذاشتند و دامنه گسترده ای از فعالیت ها از حفظ صلح و پیشگیری از بحران گرفته تا بخش هایی چون حفظ محیط زیست و منابع طبیعی، حقوق بشر و حمایت از آوارگان، بهداشت و سلامت بین المللی، مین زدایی و مبارزه با فقر و ده ها زمینه دیگر، برای آن طراحی و پیش بینی کردند. همچنین برای انجام فعالیت سازمان، ساختاری متشکل از مجمع عمومی، شورای امنیت، شورای اقتصادی و اجتماعی، دبیرخانه مرکز اسناد و برای دادگستری بین المللی و چند نهاد وابسته از جمله صندوق کودکان ملل متحد، کمپ های عالی پناهندگان، بانک جهانی، صندوق توسعه سازمان ملل در کنار دبیر کلی پیش بینی و ایجاد شد.
مهم تر این که نقش دبیرکل در بحران های سال های اخیر نیز به اظهارنظرهای غیرتاثیرگذار محدود شده است این در حالی است که منصب دبیر کلی، عالی ترین شغل بین المللی و مهم ترین جایگاه مدیریتی سازمان ملل است که هماهنگی فعالیت های سازمان را در کنار ارائه ابتکارات سازنده برای ارتقای صلح و امنیت بین المللی و رشد و توسعه عمومی بر عهده دارد. دبیرکل در فعالیت های خود در کنار ویژگی های تخصصی، باید استقلال، بی طرفی و جامعیت را حفظ کرده و امکان بروز و ظهور هرگونه بحران و به خطر افتادن صلح و امنیت بین المللی و راهکارهای پیشگیری و خروج در قالب پیش نویس قطعنامه را به اطلاع شورای امنیت و دیگر نهادهای وابسته به سازمان ملل برساند . بیش از هفت دهه از ایجاد سازمان ملل متحد می گذرد و رایج ترین ارزیابی در مورد این سازمان در جملات زیر خلاصه می شود:
سازمان ملل مهم ترین نهاد بین المللی کمتر دقیق و حرفه ای شناخته شده ای است که به عنوان بهترین ابزار برای قدرت های بزرگ به ویژه دارندگان حق وتو عمل کرده و برای دیگر کشورها و دیگر ملل، مرکزی برای مجادلات لفظی تا رسیدن به راه حل مشکلات جهانی است؛ با این ویژگی که از سویی همواره سخت به راه حل می رسد و ابزاری برای توجیه ناتوانی ها بوده و از سوی دیگر قدرت های بزرگ در موضوعاتی چون حفظ صلح مشاوره فنی، انتخابات دیگر کشورها، حمایت از آسیب دیدگان در مقابل بلایای طبیعی و میانجی گری سیاسی به آن متوسل می شوند. حق وتو که در ماده ۲۷ منشور آن هم بطور غیر مستقیم به آن پرداخته شده است از عوامل مهم ناکارآمدی سازمان ارزیابی می شود و در دوره فعالیت سازمان به کرات مورد استفاده قرار گرفته که بیشترین موارد استفاده به ترتیب متعلق به شوروی سابق با ۱۳۰ ؛ امریکا با ۹۰ ؛ انگلیس با ۴۰ وتو و کمترین به چین ۱۱ و فرانسه ۲۲ و روسیه در دوره جدید حدود ۲۰ مورد بوده است. البته پس از فروپاشی شوروی سابق بیشترین مورد استفاده از حق وتو متعلق به امریکا بوده است و جالب اینکه امریکا فقط در بیش از ۴۰ مورد قطعنامه های مربوط به محکومیت رژیم صهیونیستی را وتو نموده است .
بسیاری از تحلیلگران در عین حال که حق وتو را مذموم می دانند ولی استفاده آن را انتخاب بین بد و بدتر ارزیابی می کنند چرا که تصمیم مهمی اتخاذ شده و مورد حمایت یکی از قدرت های بزرگ جهانی نباشد شانس اجرایی و موفقیت محدودی را خواهد داشت با همه این حال این موضوع موجب توسل امریکائی ها به یک جانبه گرایی و استفاده ابزاری از اصل مداخله نظامی برای پیشگیری از جنگ و ناامنی شده است. در سال های اخیر حق وتو مورد اعتراض بسیاری از کشورها قرار گرفته و حداقل کشورهای ژاپن ، آلمان و هند مصرانه خواستار این حق می باشند؛ در عین حال که کشورهای اسلامی نیز در قالب ماده ۲۲ بیانیه اجلاس سران در تهران خواستار چنین حقی شدند.
بعد از موضوع فلسطین از کانون های بحرانی جهان می توان به افغانستان ، سوریه ، عراق و اوکراین اشاره کرد؛ در عین حال که در دو دهه اخیر برنامه صلح آمیز هسته ای ایران نیز با تلاش مشکوک قدرت های بزرگ در دستور کار سازمان ملل بوده است. گرچه قدرت های بزرگ جهانی به ویژه آمریکا در سه کشور اول با روش یک جانبه گرایی و به اصطلاح پیشگیرانه و تحت لوای مبارزه با تروریسم و سلاح های خطرناک، وارد عمل شدند ولی سازمان ملل نیز در ایفای نقش خود نتوانسته کنش و رویکرد فعال و موثری نشان دهد . هم چنین باید اذعان کرد که کارنامه سازمان در یکی دیگر از اهداف بسیار مهم سازمان؛ یعنی مبارزه با فقر و گرسنگی چندان درخشان نیست چرا که میلیون ها آفریقایی همچنان در فقر مطلق به سر می برند و قحطی و گرسنگی مردم سومالی، مشتی از خروار آن است. جالب اینکه به اعتراف گزارشگران سازمان داشتن یک لیتر آب آشامیدنی و تصفیه شده در روز، همچنان آرزوی بیش از نصف جمعیت جهان است که روزانه با سرانه کمتر از دو دلار تا ۵ دلار سپری می نمایند.
در یک جمع بندی کلی در مورد عملکرد سازمان ملل بویژه جنگ اخیر در غزه و تداوم قتل و عام هزارن زن و کودک بی گناه توسط رژیم صهیونیستی باید اذعان نمود که از طرفی ساختار کنونی کارآمدی خود را از دست داده است و به دلیل عدم موفقیت شایان در هزاره سوم؛ نیاز مبرم به دگردیسی اساسی و اصلاح ساختار با رویکردی منشورگرایی و عدالت محور دارد و از طرف دیگر افول نقش و جایگاه این سازمان مورد صحه بسیاری از کشورها و رجال سیاسی و بین المللی قرار گرفته و در معادلات دیپلماتیک ظرف ظرفیتی بالایی را برایش در نظر نمی گیرند.