سایه تحولات روسیه بر توافق ایران و آمریکا
نوید صبح – یادداشت دکتر علی بمان اقبالی زارچ، کارشناس ارشد مطالعات اورآسیا
اختلافات عمیق بین واگنر و پوتین
علی بمان اقبالی: «اتفاقات امروز در روسیه، تداوم بروز عملی مجموعه‌ای از اختلافاتی است که حداقل در ۶ ماه گذشته بین نیرو‌های واگنر و ارتش روسیه به کرات اعلام شده بود و واگنر در مقاطع مختلفی، نارضایتی خود را از عملکرد ارتش روسیه در شرق اوکراین، اعلام کرده بود. واگنر در عملیات ویژه روسیه در اوکراین نقش برجسته‌ای داشت. به ویژه در عملیات باخموت که نیرو‌های واگنر موفق شدند کامیابی‌های شایانی را کسب کنند. بعد از این موفقیت‌های ارضی که در جغرافیای اوکراین به دست آمد، بخش‌های مهمی از این دستاورد‌ها به ارتش واگذار شد در حالی که واگنر معتقد بود ارتش در نگهداری و دفاع از موفقیت‌های روسیه در عملیات ویژه، نقش فنی و حرفه‌ای خود را ایفا نکرده است. همزمان با شروع عملیات ضد حمله اوکراین و تشدید فشار‌ها بر نیرو‌های روسی در منطقه شرق اوکراین، اختلافات عمیق‌تر و علنی شد و در نهایت شاهد بودیم که به یک واکنش شورشی داخل خطوط عملیات ویژه روسیه تبدیل شد.»
«بدون شک این اتفاقات و اعلام موضع پریگوژن بر روند کلی تحولات سیاسی و نظامی روسیه موثر است، ولی این تاثیر تعیین کننده نخواهد بود، چرا که سیستم حاکمیتی در روسیه از ظرفیت و توانمندی کافی برای مقابله با این گروه و تهدیدهایش برخوردار است. گرچه پیش بینی مجموعه تحولات قطعی آتی و تاثیر این شورش بر آینده روسیه، بسیار دشوار است، اما عقب نشینی یا متوقف کردن نیرو‌های واگنر به مفهوم بازگشت ثبات و آرامش به برنامه نظامی روسیه در منطقه شرق اوکراین خواهد بود. به طور کلی کاملا مشخص است نتیجه هر چه که باشد، این تحولات، یک شکاف محسوس در خطوط دفاعی روسیه در شرق اوکراین ایجاد کرده است که به نوعی موجب تقویت انگیزه نیرو‌های اوکراینی خواهد شد.»
سرانجام زورآزمایی بزرگ
«یک موضوع بسیار مهم این است که با موضع گیری ولادیمیر پوتین، وضعیت گروه واگنر نیز مشخص شد. پوتین، اقدامات و عملکرد جدید این گروه را به عنوان «خیانت و خنجر از پشت» تعبیر کرده است که به طور قاطع با برخورد نیرو‌های ارتش و نظامیان روسیه مواجه خواهد شد. این موضع گیری یک وضعیت مشخص را ایجاد کرد چرا که تا کنون اینگونه استنباط می‌شد که نیرو‌های ارتش، گروه واگنر و حتی نیرو‌های قدیروف در تلاشند که مواضع خود را به پوتین نزدیک‌تر نشان دهند. اما اتفاقات اخیر، وضعیت را روشن کرد و ما باید شرایط را برای آینده نیرو‌های واگنر تا حدودی سخت‌تر پیش بینی کنیم.»
«روسیه به عنوان یکی از ۵ عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد که حق وتو دارد، یکی از قدرت‌های تعیین کننده در ساختار نظام بین المللی بوده و طبیعتا نقش روسیه در هزاره سوم در تحولات بین المللی و منطقه ای، به ویژه در حوزه اوراسیا برجسته‌تر شده است. طبیعی است که این کشور همچنان تلاش دارد در موضوعات مهم بین المللی نقش ایفا کند، البته جایگاه روسیه بعد از عملیات ویژه در اوکراین، با جایگاه این کشور، پیش از جنگ کاملا متفاوت است. این نکته عجیبی نیست که هر نوع توافق در سطح بین الملل از شرایط موجود در اوکراین و جنگ روسیه تاثیر بپذیرد. به اعتقاد برخی از تحلیلگران، اوکراین یک نقطه عطف در تعیین نظم جدید بین المللی است. این نظم جدید با تعابیر مختلفی از جمله «جهان پسا تک قطبی» و «جهان چند قطبی» معرفی می‌شود و سرنوشت این نظم جدید به اتفاقاتی بستگی دارد که در پایان مناقشات روسیه و اوکراین رقم می‌خورد و سرانجام زورآزمایی بزرگی است که غرب با روسیه در جغرافیای اوکراین شکل داده است.»
رویکرد صبر و رصد
«مناسب است که رویکرد جمهوری اسلامی در قبال آن چه در روسیه رخ داده، یک رویکرد رصد و صبر باشد. این رویکرد نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران ترجیح می‌دهد در قبال مسائل داخلی روسیه به دنبال کردن رصد اخبار و تحولات نهایی شدن این وضعیت در روزهای آینده باشد. روسیه کشور بزرگ و تاثیرگذاری در تحولات منطقه است. در نتیجه نوع تحولات این کشور همواره برای ایران مهم بوده است. تحولات روسیه نه فقط برای ایران، بلکه برای منطقه قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی، غرب آسیا و خاورمیانه مهم و قابل توجه است. رویکرد دولت سیزدهم، رویکرد بسط روابط با همسایگان به عنوان اولویت مهم دستگاه سیاست خارجی بوده که پیش نیاز و ضرورت مهم موفقیت این رویکرد، ثبات و امنیت در نقاط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران است.»
