آوردگاه اوکراین و اخطار آرماگدونی کرملین

جنگ وارد فاز جدید می شود؟

نوید صبح – یادداشت دکتر علی بمان اقبالی زارچ، کارشناس ارشد مطالعات اروپا

در روزهای اخیر تشدید تلاش های غرب برای ارسال تسلیحات پیشرفته نظیر تانک های لئوپارد دو و آبراهامز و حتی موشک های دوربرد و جنگنده های اف ۱۶ به اوکراین را شاهد هستیم، همزمان نیز اجلاس مقامات اتحادیه اروپایی در کی‌یف و اعلان حمایت تمام عیار از اوکراین و این که اجازه پیروزی روسیه را نخواهند داد با واکنش شدید کرملین و نوعی تهدید آرماگدونی پرزیدنت پوتین مواجه شده که شاید یکی از مهمترین تهدیدهای جدی از ابتدا درگیری به رهبران غربی به ویژه آلمان بوده است.

با نزدیک شدن به یک سالگی منازعه مرموز اوکراین، تحرکات در جغرافیا نزاع و حوزه نرم و روایت سازی تشدید شده و اگر چه سرنوشت جنگ نهایتا” در جبهه رقم خواهد خورد ولی فعلا” سه احتمال پیش روست و هر یک از اینها طیفی از پیامدهای بالقوه را به دنبال خواهد داشت: یک پیشرفت نیروهای اوکراین، پیشرفت نیروهای روسیه و نوعی بن بست تقریباً در امتداد خطوط کنونی کنترل نظامی.

موضوع مهم دیگر این که همه جنگ ها با خوش بینی مضاعف شروع می شود ولی با فرسایشی شدن درگیری ها؛ طرفین معمولا در انتخاب بد و بدتر همواره بدتر را انتخاب می کنند چرا که در این مراحل سهم اصلی تصمیم گیری به نظامیان می رسد که اساسا پایان هر جنگی را صرفا در پیروزی خود تصویر می کنند. فعلا با افزایش تقریبا دو برابری تعداد نیروهای روسیه و حفاری در خطوط مقدم کوتاه‌تر با پشتیبانی گسترده توپخانه، شکست ارتش اوکراین یک چالش بزرگ خواهد بود، با این وجود، اوکراینی‌ها از زمان آغاز تهاجم روسیه به قدری جهان را شگفت‌زده کرده‌اند که نمی‌توان به‌راحتی آنها را شکست خورده تلقی کرد.

برخی تحلیلگران معتقدند این کارزار به مراحل حساس نزدیک می شود و طرفین هم چنان به بازی برنده فکر می کنند و در وضعیت موجود چنانچه نیروهای اوکراینی به دریای آزوف نفوذ و کریمه را منزوی کنند و یا اگر آنها موفق به بازپس گیری بخش بزرگی از منطقه جدایی طلب دونباس شرقی شوند، به نظر می رسد روسیه در پاسخ، نوعی تشدید تنش را اعلام و احتمالاً اجرا کند که ممکن است با بمباران نمادین پایگاه های هوایی ناتو یا خطوط تدارکاتی در لهستان یا رومانی آغاز شود. اجرایی شدن چنین گزینه ای احتمال لغزش به سمت جنگ هسته ای بین روسیه و ایالات متحده آمریکا را افزایش خواهد داد.

در روزهای اخیر تشدید تلاش های غرب برای ارسال تسلیحات پیشرفته نظیر تانک های لئوپارد ۲و آبراهامز و حتی موشک های دوربر و جنگنده های اف ۱۶ به اوکراین را شاهد هستیم، همزمان نیز اجلاس مقامات اتحادیه اروپایی در کی‌یف و اعلان حمایت تمام عیار از اوکراین و این که اجازه پیروزی روسیه را نخواهند داد با واکنش شدید کرملین و نوعی تهدید آرماگدونی پرزیدنت پوتین مواجه شده که شاید یکی از مهمترین تهدیدهای جدی از ابتدا درگیری به رهبران غربی به ویژه آلمان بوده است.

در حال حاضر از سویی طرف غربی معتقد است در صورتی که شکست بیشتر روسیه به تضعیف جدی موقعیت رئیس جمهوری پوتین منجر شود، به غرب در پیشنهاد آتش بس کمک می شود. امری که به عنوان موفقیت بزرگ غرب و اوکراین تلقی می شود. البته هر اقدامی برای آتش‌بس با مقاومت شدید دولت اوکراین، برخی از اعضای ناتو از جمله لهستان و کشورهای بالتیک، و بخش‌های مهمی از تشکیلات سیاسی و رسانه‌های غربی مواجه خواهد شد. بنابراین در حال حاضر نمی توان نتیجه چنین بحرانی را پیش بینی کرد. اما به وضوح خطر تشدید جنگ تمام عیار بین ناتو و روسیه بسیار زیاد خواهد بود.

از سوی دیگر  اگر روسیه کل منطقه دونباس را تصرف کند و پل زمینی خود را به کریمه تقویت کند، به نظر می رسد که پوتین ادعا کند که اهداف کلیدی روسیه محقق شده و مسکو به آن چه می خواسته دست یافته است لذا  آتش بس و گفت وگوهای صلح  بدون پیش شرط می تواند در دستور کار قرار گیرد.

بر کسی پوشیده نیست که تنها یک آتش بس پایدار می تواند به تداوم فاجعه انسانی و تخریب زیرساخت های اوکراین توسط روسیه پایان دهد و به کی‌یف و شرکایش اجازه می دهد تا روند طولانی و بسیار پرهزینه بازسازی اقتصاد اوکراین را آغاز کنند تا امیدهای کی‌یف برای پیوستن به اتحادیه اروپا تقویت شود، موضوعی که می‌تواند برای برخی از اوکراینی‌های عمل‌گرا نیز جذاب باشد، زیرا بر این باورند که آتش‌بس و رشد اقتصادی به اوکراین اجازه می‌دهد تا نیروهای مسلح خود را تقویت کند. در عین حال مخالفان اوکراینی و غربی پذیرش آتش‌بس پیشنهادی روسیه؛ استدلال می‌کنند که این امر به روسیه اجازه می‌دهد تا نیروهای خود را برای جنگ جدید آینده بازسازی و تقویت کند؛ اگرچه اگر مسکو علناً اعلام کند که اهداف جنگی اش محقق شده است، این استدلال ضعیف می‌شود.

همچنین در این روزها ترس و نگرانی از شعله ور شدن آتش درگیری ها در مناطق دارای ظرفیت بالا برای درگیری نظیر کوزوو؛ مولداوی، قفقاز شمالی و یا حتی آسیای مرکزی تشدید شده و پتانسیل جنگ های جدید، نه تنها در اوکراین، بلکه بین روسیه و دیگر کشورهای شوروی سابق نیز تقویت شده است.

دشواری بازسازی اوکراین و پیشرفت به سوی اتحادیه اروپا، عدم امکان احیای روابط حداقل همکاری غرب با روسیه و احتمال همکاری قوی تر بین روسیه، چین و ایران جدی و قابل توجه است. و موضوع مهم دیگر پیگیری های حقوقی و قضایی در غرب برای اثابت جنایت جنگی توسط ارتش روسیه و گرفتن غرامت و در واقع برداشتن پول های بلوکه شده الیگارش ها و سپرده های رسمی روسیه برای کمک به اوکراین است. در این راستا دادستان آلمان اعلام داشته که مستندات کافی برای عملیاتی کردن این فرایند جمع آوری شده و آمریکا نیز در اقدامی جدید بیش از ۵ میلیون دلار از دارایی یک الیگارش روسیه را به دولت اوکراین منتقل کرده است.

به هر حال سوال اساسی این است که حمله بزرگ احتمالی روسیه و ضد حمله قوی تر اوکراین در چه موقعیت زمانی و جغرافیایی صورت خواهد پذیرفت و آیا خواهد توانست تغییری اساسی در معادله این منازعه موجب شود؟ اندکی صبر و تامل باید!